Calgary Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Reda Alhajj, HIMSS Eurasia kanalına verdiği röportajda Türkiye’nin sağlık alanında çok büyük yatırımlar yaptığını ve daha da ileriye gideceğini vurguladı. “Türkiye genelinde tüm hastalar hakkında veri yakalamaya çalışan bir sisteme sahipler ve muhteşem online randevu sistemleri var.” sözleriyle Türkiye’deki sağlık sisteminin gelişmişliğini vurgulayan Alhajj aynı zamanda Alberta’daki sağlık sistemine de değindi. Bilginin, esasında doğru bilgiden doğacak verinin, ne kadar önemli olduğu bir çağda yaşadığımızı konu edinen bu söyleşide çok daha fazlası mevcut!
Charles Alessi: Benim adım Charles Alessi. HIMSS’in Klinik Şefiyim ve şuan İstanbuk’dayım. Calgary Üniversitesi’nde çalışan Reda AlHajj ile görüşmek üzere buradayım ve siz bir veri bilimcisi değil misiniz?
Reda Alhajj: Veri biliminde çalışıyorum, 1988’de veri tabanları ile başladım, sonra 90’lı yıllarda veri madenciliğine geçtim ve 2000’den sonra büyük veri devralmaya başladığında büyük verilere geçtim ve sonra büyük veri ile makine öğrenimi yaptığımızı fark ettim. Bu yüzden onları veri bilimi dediğimiz şeyle birleştirmeliyiz.
Charles Alessi: Temelde burada önümde olan şey bir bilgisayar ve internet tarihi, çünkü yolculuğunuzu gerçekten tanımladınız.
Reda Alhajj: Evet tam olarak öyle, çünkü veri tabanları patlarken veri tabanı ile yolculuğuma başladım ve maalesef bu alanda veri tabanı öğretebilecek yeni mezunlarımız yok. Öğretilmesi gerekiyor çünkü, insanlar veri tabanlarından bir araştırma alanı olarak farklı alanlara sapıyorlar, böylece hiç kimse öğretim veri tabanlarına odaklanmıyor ve veri tabanlarını öğreten kişilere veritabanlarının öğretimi konusunda çok uzmanlaşmıyoruz. Bunu ziyaret ettiğim birçok üniversitede hissediyorum.
Charles Alessi: Bu yüzden en iyi insanlardan en iyi eğitimi alarak en iyi iş gücünü elde etmemizi sağlamak çok önemlidir. Yani bu harika ve Calgary’den geliyorsunuz, Kanada’da Alberta’dan. Birçok açıdan çok ilginç bir yerdesiniz. Çok iyi bildiğim çok ilginç bir Sağlık Sistemi olan bir yer Kanada’da. Peki şimdi Alberta’da neler oluyor?
Reda Alhajj: Aslında Alberta’da, sağlığa çok yatırım yapıyoruz ve şehir sağlık hizmetlerinin tüm hizmetleri hesaplamasını sağlıyoruz. Akıl sağlığı hizmetlerine sahibiz, Alberta Sağlık Hizmetlerine sahibiz ve herkesin kendi vizyonu ve kendi hizmet alanı var. Alberta Sağlık Hizmetleri tarafından kapsanan her şeye sahibiz. Tüm Kanada’da olduğu gibi Genel Pratisyenlere sahibiz ve uzmanlarımız var ama uzmanlar için bekleme listesi çok uzun çünkü genel pratisyenler ve uzmanlar arasındaki iletişimi optimize etmek için reklam hizmetlerimizle ilgili bir araştırmaya katıldık. Böylece bekleyenler listesi kısalıyor, örneğin hastalara daha ileri gitmek ve kısa sürede görülmek isteyip istemediklerini veya yakındaki bir uzman tarafından görülmek için daha uzun süre beklemek istediklerini seçme şansı vermek için multipleks optimizasyonu yaptık. Bazen uzmanlar pratisyen hekimlerin hastayı yanlış uzmanımıza yönlendirmesine sebep oluyor ve hasta uzun süre beklemek zorunda kalıyor. Sonra fark ettikleri tek şey bekledikleri uzun zaman oluyor, o zaman başka bir zaman için tekrar beklemek zorunda kalıyorlar. Çevrimiçi bir foruma girdik, online bir forum geliştirdik. Etkin bir şekilde kullanılıp kullanılmadığını bilmiyorum. Ancak iletişim kurabilmeleri ve vaka hakkında yorum yapabilmeleri için vakada en deneyimli olan uzmanları bir araya getirecek. Böylelikle farklı uzmanlar arasındaki yükü dengeleyebiliriz.
Charles Alessi: Bunun için teşekkür ederim. Birkaç gözlem var fakat bir tanesinin gerçekten önemli olduğunu düşünüyorum. Alberta’nın özel olduğunu söylüyorsunuz tek bir Sağlık Otoritesi olduğunu. Ancak Kanada’nın geri kalanında aynı değil. Sağlıkla ilgili her türlü farklı organizasyon var. Alberta’da çok daha üniter. Bu biraz farklı, Kanada’nın kendi sağlık sistemi var. Bu yüzden muhtemelen en iyisi bu yüzden burada da farklı. Farklı olan, dijital teknolojiyi benimsemenizdir. Sanırım Alberta’da, daha sonra Kanada’nın geri kalanında daha gelişmiş. Benim görüşüme göre, benimsenmesi, konuşlandırılması ve elbette araştırma ve son olarak bahsettiğiniz konu açısından biraz daha ileride. Ben pratisyen hekimken yönetim sistemi kurduğumda, İngiltere’deki ilk alan ulusal sevk yönetimi sistemiydi. Ve birinci basamak tedavide aynı problemi sık sık yanlış hastaya yanlış doktor yönlendirmesi alanında yaşadık. Belki de referans mektubundaki tüm doğru bilgileri vermemek ve bunun gibi birçok konuda eğitim sürecinin etkisi ve birçok bakımdan hekimlere bilgi verilmesi ve en kısa bekleme süreleri ile ilgili temel bilgiler, hastanın yolculuğunda dikkat çekici bir etkiye sahipti. Bu yüzden yaptığınız şey bundan daha fazlasını yapmanız gerektiğidir ve asıl önemli olan insanların neler olduğunu bilmelerini sağlamaktır ve doktorlar bir uzmanın benzer bir durumu görmek için diğerinden daha kısa bir zamana sahip olduğunu biliyorsa onlara bakın. Bilgi sahibi olmanın çok değerli olduğunu biliyorsunuz.
Reda Alhajj: Evet ve tüm sağlık sistemini ve tüm hastane sürecini optimize etmeye çalışan savaş 21 Calgary’de var. Bu harika bir kurulum ve kanser araştırmalarına büyük ilgi duyuyoruz. Tom Baker Kanser Merkezimiz var ve prostat kanseri için Alberta Konsorsiyumu var. Yılda iki kez; bir kez Lethbridge’de ve bir kez Banff’ta buluştuk. Tüm gelişmeleri tartıştık ve tüm başarıları tartıştık. Yaş kimya analizine ilgi duyan, gen ekspresyonu veri analizinde hemşire olan, klinik belirleyicilerle acil analize ilgi duyan her şeyi eksiksiz bir çözüme dönüştürmek zorunda olan insanlarımız var.
Charles Alessi: İşte Türkiye’deyiz. Ben dünyadan geliyorum çünkü ben her yerdeyim ama aslen İngiltere’den geldim, siz de aslında Kanada’dan geliyorsunuz. Türkiye’de neler olduğunu görüyorsunuz?
Reda Alhajj: Türkiye sağlık hizmetlerine çok yatırım yapıyor ve buna öncülük etmeye çalışıyorlar. Sanırım tüm süreci otomatikleştirmek için çok iyi adımlar atıyorlar. Türkiye genelinde tüm hastalar hakkında veri yakalamaya çalışan bir sisteme sahipler ve muhteşem online randevu sistemine sahipler. Ve hastanın bazı semptomlarını yakalayabildikleri bu ara yüzü entegre etmeye çalışıyorlar, böylece hastayı tam olarak yapmaya çalıştığınız doğru tıp doktoruna veya kliniğe yönlendirebilirler. Bu yüzden İngiltere’nin bu konuda lider olduğunu bildiğim bu tedarik zinciri yönetim sistemine yetişmeye çalışıyorlar, ancak İngiltere bunu DHL’e teslim ediyor. DHL şimdi tüm tedarik zincirini idare ediyor, tıbbi bir depolama ve dağıtım organizasyonuna dönüştü. Yani Türkiye’de, bunu bir adım daha ileri götürmeye çalışıyorlar. Böylece gerçekten hasta merkezli olmaları ve Türkiye içindeki tüm hastaneleri ve ilgili tüm tedarikçileri almaları için. Böylece ekipman akışını ve hizmet akışını ve ülke içinden ve dışından kaynak akışını optimize ederler.
Charles Alessi: Yani bu bahsettiğimiz gerçekten bir başarı hikayesi çünkü her iki gözlemimiz de özür dilerim Türkiye’de gördüklerime olan coşkunuzu paylaşıyorum. Çünkü bence çok iyi bir yerdeler ve doğru şekilde bir şeyler yapıyorlar. Nüfuslarını yanlarında götürüyorlar, belki de ülkemizde her zaman bir sorun olan hekimleri yanlarında götürüyorlar. Ve bugünü bitirmek adına tek bir soru soracağım bunu sormak zorundayım, gerçek zorlukların ne olduğunu düşünüyorsun? Burada değil çünkü burada zaten o sorunlarla uğraşıyorlar ama Kanada’ya dönelim. Sağlık hizmetlerindeki gerçek zorluklar nelerdir?
Reda Alhajj: Sağlıkla ilgili zorluklar, uzman doktorları görmek için uzun süre beklememizdir. Bazen insanlar uzmanı görmeden önce vefat edebiliyor ve bu gerçekten sorun olabiliyor. Böylece daha fazla uzman yetiştirmeleri gerekebilir. Bu hükümet tarafından alınacak bir şey olabilir.
Charles Alessi: İşgücü yaşları, yaşlanan nüfusla aynı oranda. Bu yüzden çok sayıda işgücünün günleri geride kaldı, bakımı yönetmek için başka yollar bulmamız gerekiyor.
Reda Alhajj: Ancak Kanada’da temel sorun, göçmen tıp doktorlarını entegre etmekten kaçınmalarıdır.
Charles Alessi: Görüyorum görüyorum evet görüyorum. Yani akreditasyon sürecinden bahsediyorsunuz. Tamamen katılıyorum. Ben tükenmez bir arz olmadığından bahsediyorum.
Reda Alhajj: Kesinlikle. Bir kez bir tıp doktoruyla evlenen meslektaşımız vardı ve Calgary’de pratik yapamadı. Daha sonra eşini Avustralya’da bırakmak zorunda kaldı çünkü eşi Avustralya’da çalışabilmek için yasal yetki aldı.
Charles Alessi: Benimle vakit geçirdiğiniz için çok teşekkür ederim. Ben gerçekten keyif aldım. Umarım Kanada’da gerçekten iyi bir başarı elde edersiniz.
Reda Alhajj: Teşekkürler!